Henry Hazlitt, nhà báo, nhà phê bình văn học, nhà kinh tế học, nhà triết học người Mỹ, là một trong những trí thức sáng giá nhất của thế kỷ 20. Năm 1946, ông viết Hiểu kinh tế qua một bài học chỉ nhằm phê phán những quan điểm kinh tế sai lầm phổ biến thời kỳ đó mà không ngờ rằng những sai lầm này vẫn liên tục được áp dụng ở nhiều quốc gia trong nhiều thập kỷ về sau và cuốn sách của ông sẽ trở thành một tác phẩm kinh điển trường tồn. Trong một thời đại bị thống trị bởi những chính trị gia hay né tránh và hệ thống kinh tế kế hoạch hóa tập trung, di sản của Hazlitt, bao gồm 25 cuốn sách và hàng trăm bài báo ủng hộ tư tưởng laissez-faire mãi mãi truyền cảm hứng cho các học giả trên toàn cầu.
Được xuất bản lần đầu vào năm 1946, cuốn sách cùng những luận điểm nó đưa ra không những vẫn còn nguyên giá trị khoa học mà còn rất phù hợp với bức tranh kinh tế thế giới hiện nay. Điểm đặc biệt của Hiểu kinh tế qua một bài học là cuốn sách được viết một cách đơn giản nhất có thể để tất cả mọi người, kể cả những ai chưa từng học kinh tế, đều dễ dàng hiểu được mà vẫn truyền tải trọn vẹn những thông điệp, những bài học kinh tế, chính trị lớn. Cho đến nay, Hiểu kinh tế qua một bài học đã bán được 1 triệu bản trên toàn thế giới, dịch ra 15 ngôn ngữ và liên tục nằm trong danh sách các cuốn sách kinh tế bán chạy nhất trên trang Amazon.
Xếp hạng của Economics in One Lesson trên trang Amazon.com:
· Average Customer Review: **** based on 107 reviews.
· Amazon.com Sales Rank: #5,730 in Books
Popular in this category: #24 in Books > Business & Investing > Economics > Theory
Những lời khen ngợi dành cho cuốn sách:
“Nếu bạn muốn biết những người Mỹ ủng hộ thị trường tự do học kinh tế ở đâu, hãy đọc cuốn “Hiểu kinh tế qua một bài học” của Henry Hazlitt, một tác phẩm xuất sắc, cô đọng, hàm súc. Được xuất bản lần đầu năm 1946, vào thời kỳ mà tư tưởng Nhà nước nắm quyền quản lý còn đang thống trị cả ở Mỹ và các nước khác, cuốn sách đã giúp hàng triệu người nhìn ra những hậu quả tồi tệ của việc đặt chính phủ vào vai trò quản lý đời sống kinh tế. Ngày nay sinh viên đại học khắp nước Mỹ và thế giới vẫn sử dụng cuốn sách và học hỏi từ nó. Có lẽ đây là cuốn sách về kinh tế được ưa thích nhất từ trước đến nay.”
- Ludwig von Mises Institute
“Nếu như có giải Nobel cho tư duy kinh tế rõ ràng mạch lạc, cuốn sách của ông Hazlitt sẽ là một ứng cử viên sáng giá… Giống như con dao mổ của bác sĩ phẫu thuật, nó cắt bỏ một cách lạnh lùng và chính xác những giáo lý sai lệch được viết suốt trong những năm gần đây về các căn bệnh của nền kinh tế.”
- John W. Hanes, nguyên thứ trưởng Bộ Tài chính Mỹ.
“Ông là một trong số ít những nhà kinh tế trong lịch sử thực sự có khả năng viết.”
- H. L. Mencken
“Một tác phẩm xuất sắc. Nó nói lên chính xác những điều cần được nói với sự can đảm và chính trực hiếm thấy. Tôi không biết có cuốn sách nào của thời nay mà một người bình thường có thể học được từ đó nhiều chân lý căn bản về kinh tế như thế, trong một thời gian ngắn đến thế.”
- F. A. Hayek, nhà kinh tế nổi tiếng, từng đoạt giải Nobel.
“Lý giải của Henry Hazlitt về cơ chế hoạt động của giá cả thật sự kinh điển: luôn đúng đắn và dễ hiểu."
- Milton Friedman.
Mục lục Lời nói đầu (ấn bản mới)
Lời nói đầu (ấn bản đầu tiên)
Phần một: Bài học
Chương I: Bài học
Phần hai: Bài học trong thực tế
Chương II: Câu chuyện cửa kính vỡ
Chương III: Phúc lành của sự phá hủy
Chương IV: Công trình công cộng và gánh nặng thuế khóa
Chương V: Thuế ngăn cản sản xuất
Chương VI: Tín dụng làm chệch hướng sản xuất
Chương VII: Tác hại của máy móc
Chương VIII: Các chương trình nhằm chia sẻ việc làm
Chương IX: Giải trừ quân đội và đội ngũ công chức nhà nước
Chương X: “Mọi người đều phải có việc làm”
Chương XI: Ai được thuế quan “bảo hộ”?
Chương XII: Động lực cho xuất khẩu
Chương XIII: Các mức giá “tương đương”
Chương XIV: Hãy cứu ngành sản xuất X
Chương XV: Cơ chế hoạt động của hệ thống giá
Chương XVI: Bình ổn giá hàng hoá
Chương XVII: Sự định giá của chính phủ
Chương XVIII: Tác động của việc kiểm soát giá thuê nhà
Chương XIX: Các điều luật về mức lương tối thiểu
Chương XX: Các công đoàn có thực sự làm tăng lương?
Chương XXI: “Đủ để mua lại sản phẩm mình tạo ra”
Chương XXII: Chức năng của lợi nhuận
Chương XXIII: Ảo ảnh của lạm phát
Chương XXIV: Chế nhạo sự tiết kiệm
Chương XXV: Nhắc lại bài học
Phần ba: Bài học sau ba mươi năm
Chương XXVI: Xem xét lại bài học sau ba mươi năm
Trích đoạn
Trích đoạn 1
Chương II: Câu chuyện cửa kính vỡ
Chúng ta hãy bắt đầu bằng một ví dụ minh họa đơn giản nhất. Hãy cùng bắt chước nhà kinh tế học Bastiat, chọn ví dụ về một tấm kính cửa sổ bị ném vỡ.
Một tên càn quấy liệng một hòn gạch vào cửa sổ hiệu bánh mỳ. Ông chủ cửa hàng bực tức lao ra ngoài, song gã càn quấy đã biến mất. Một đám đông xúm lại xem lỗ hổng trên cửa sổ và những mảnh kính vương vãi trên các khay bánh với đôi chút mãn nguyện ngấm ngầm trong lòng. Sau vài phút, họ bắt đầu thảo luận về sự việc. Chắc chắn vài người sẽ nói với nhau, hay thậm chí với ông chủ hiệu bánh, rằng đây không phải là một điều hoàn toàn tồi tệ; nó sẽ tạo ra việc làm cho người thợ kính. Và rồi họ bắt đầu thảo luận hăng hơn, mổ xẻ ý kiến này chi tiết hơn. Tấm kính mới sẽ mất chừng bao nhiêu tiền? Chắc là khoảng 250 đôla? Đó cũng là một khoản kha khá! Song nếu cửa sổ không bao giờ vỡ thì những người thợ kính sẽ thất nghiệp hết à? Câu chuyện của họ dường như không có hồi kết! Người thợ kính sẽ kiếm được 250 đôla và sẽ dùng khoản tiền đó để mua những hàng hóa khác, nghĩa là những người bán hàng đó sẽ có 250 đôla để mua những gì họ cần từ những người bán hàng khác, và khoản tiền đó sẽ luôn được luân chuyển tiếp. Chiếc cửa sổ vỡ kính sẽ tạo ra vốn và việc làm cho ngày càng nhiều người. Kết luận cuối cùng của cuộc thảo luận, mà đám đông đó đưa ra được từ lập luận logic của mình, sẽ là: Kẻ đã liệng hòn gạch không phải là tên phá hoại mà là một người đóng góp cho xã hội.
Chúng ta hãy thử nhìn sự việc này bằng một cách khác. Đám đông có lý trong kết luận đầu tiên của mình: Hành vi phá hoại này sẽ tạo ra việc làm cho người thợ kính. Người thợ kính, khi nghe về sự việc này, sẽ chẳng cảm thấy đau buồn tựa như một người tổ chức tang lễ khi nhận tin có người qua đời. Nhưng người chủ cửa hàng sẽ bị mất đi 250 đôla mà ông ta định dùng để mua một bộ vest mới. Bây giờ ông ta sẽ phải dùng khoản tiền đó để lắp lại kính cửa sổ và không có được bộ vest (hoặc một vật dụng có giá trị tương đương khác). Thay vì có cả cửa kính và 250 đôla, giờ đây ông ta chỉ có một cái cửa sổ. Hoặc giả sử ông ta định đi mua bộ vest ngay chiều hôm đó, thay vì có cả cửa kính và bộ vest, giờ đây ông ta đành phải hài lòng với chiếc cửa sổ lành lặn và không có bộ vest. Nếu chúng ta coi ông ta là một phần của cộng đồng, cộng đồng đó đã mất một bộ vest đáng lẽ sẽ được tạo ra, và nghĩa là nó đã trở nên nghèo hơn.
Nói tóm lại, người thợ kính có được việc làm cũng có nghĩa là người thợ may mất đi việc làm. Không có một công việc mới nào được thực sự tạo ra. Những người trong đám đông chỉ nghĩ đến hai bên trực tiếp liên quan đến sự việc này: ông chủ hiệu bánh mỳ và người thợ kính. Họ đã quên mất bên thứ ba cũng có liên quan đến sự việc: người thợ may. Họ không nghĩ đến ông ta chính là vì ông ta không hiện diện trong bối cảnh này. Trong vài ngày nữa, họ sẽ nhìn thấy cửa sổ mới, song họ sẽ không bao giờ nhìn thấy bộ vest mới bởi nó không bao giờ được may. Họ chỉ nhìn thấy những gì rõ ràng trước mắt.
Trích đoạn 2 (những dòng cuối sách)
Nói tóm lại, vấn đề chính của chúng ta ngày nay không phải là về kinh tế mà là về chính trị. Các nhà kinh tế học giỏi đều thống nhất với nhau trong việc cần phải làm gì. Mọi nỗ lực của chính phủ nhằm tái phân phối của cải và thu nhập đều có xu hướng bóp nghẹt các động cơ thúc đẩy sản xuất và khiến mọi người trở nên nghèo hơn. Vai trò đúng đắn của chính phủ là tạo ra và duy trì một hệ thống pháp luật nghiêm cấm việc gian lận và ép buộc, song chính phủ phải tránh một số cách can thiệp nhất định vào hoạt động kinh tế. Chức năng kinh tế chính của chính phủ là khuyến khích và duy trì thị trường tự do. Khi Alexander Đại Đế đến thăm nhà triết học Diogenes và hỏi liệu ngài có thể làm được gì cho ông ta không, câu trả lời được truyền tụng lại của Diogenes là: “Có đấy, xin hãy tránh ra một chút để khỏi che mất mặt trời của tôi”. Đó là điều mọi công dân đều có quyền yêu cầu chính phủ của mình làm.
Tương lai thật ảm đạm, nhưng không phải không còn chút hy vọng nào. Thi thoảng ta lại thấy được chút ánh sáng xuyên qua các đám mây. Ngày càng có nhiều người nhận thức được rằng chính phủ chẳng có thể cho ai một điều gì mà không lấy mất đi trước đó một thứ gì từ một người khác hay từ chính người đó. Tăng hỗ trợ cho một số nhóm nhất định cũng có nghĩa là tăng thuế, tăng thâm hụt và tăng lạm phát. Và cuối cùng, lạm phát sẽ khiến việc sản xuất trở nên chệch hướng và hỗn loạn. Ngay cả một số chính trị gia cũng bắt đầu nhận ra, và một số người trong số họ đã nói ra điều này.
Bên cạnh đó, có nhiều dấu hiệu rõ ràng cho ta thấy luồng gió tri thức của các quan điểm kinh tế đang có sự thay đổi. Những người theo quan điểm của Keynes hay ủng hộ sự can thiệp kinh tế của chính phủ đang trên đà rút lui. Những người theo trường phái bảo thủ, những người theo chủ nghĩa tự do cá nhân hay những người khác ủng hộ tự do kinh doanh đang có tiếng nói ngày càng lớn và rõ ràng hơn. Ngoài ra, còn có rất nhiều người khác, ví dụ như trường phái kinh tế học Áo, đang phát triển rất nhanh với phương pháp luận dựa trên chủ nghĩa cá nhân.
Chúng ta vẫn có thể hy vọng rằng các chính sách kinh tế xã hội sẽ được đảo ngược lại trước khi những tác hại do các biện pháp và xu hướng trong hiện tại trở nên vô phương cứu chữa.
Về bản dịch tiếng Việt: Dịch giả: Phạm Việt Anh, Ph.D
Bản quyền tiếng Việt © 2008 Công ty cổ phần sách Giao Điểm - DOMINO
__________
Related link: Ludwig von Mises Institute